اهمیت موضوع نمای ساختمان در معماری
در فرهنگ واژه ها نما به معنای صورت ظاهری هر چیزی و هر آنچه که در معرض دید و در برابر چشمان ما قرار می گیرد تعریف شده است.
نما درون ساختمان را از بیرون و فضای خصوصی را از فضای عمومی جدا می سازد و حاکی از موقعیت فرهنگی سازندگان ساختمان است و نشانگر میزان نظم طرح ساختمان، امکانات و ذوق تزیین و خانه آرایی طراح و مالک آن است.
یک نما به مثابه معرفی وضعیت ساکنان ساختمان در بین عموم است. نما در واقع صورت ساختمان و بهترین بیان حالتی است که معمار ساختمان از خود در برابر بیرون ارائه می کند. نماهای داخل ساختمان بیشتر جنبه خصوصی دارند، ولی نماهایی که به سمت کوچه و بافت شهر هستند، عمومیت پیدا می کنند.
بنابراین وجوه پشت و جلوی ساختمان از یک طرف دارای نمود اجتماعی و از طرف دیگر نمود مشخص ساکنان خود است بنابراین نمای هر ساختمان باید هم با فضای عمومی همبستگی داشته باشد و هم بتواند حجم داخلی ساختمان را بیان نماید.
نمای هر ساختمان موثر در مجموعه شهری است که در آن حضور دارد و این تاثیر را در بدنه خیابان‌ها یا میدان‌ها که در آن قرار گرفته است می گذارد. اگر به نمای ساختمان واحدی، بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمانها فکر شود، همگونی نمای شهری در کلیت از بین می‌رود.
تناقض بین جنبه شهری و بیان فردی نما در صورتی می‌تواند از بین رود که ساختمان جزیی از شهر در نظر گرفته شود و ارتباطات آن با محیط اطراف چند جانبه باشد. نمای رو به کوچه و خیابان باید تابع عوامل همبستگی بین نماهای اطراف باشد. اما در عین حال بر اساس ترکیبی از اجزا مختلف بر حسب عملکرد، ابعاد و مصالحشان شخصیت خاص خود را دارد.
نما در واقع یک سطح صاف و تخت نیست بلکه آن سطح انتقالی بین فضای داخل و خارج است که با عقب نشستگی و تراس و غیره با فضای داخل مسکن ارتباط پیدا می‌کند.
عوامل تاثیرگذار در طراحی نما
- سبک طراحی نما
- متریال یا مصالح نما
- شیوه اجرای نمای ساختمان
- کاربری ساختمان
سبکهای طراحی نما
- نمای مدرن
- نمای کلاسیک
- نمای مینیمال
- نمای روستیک
- نمای سنتی – ایرانی
- نمای رومی
- و …
نمای مدرن
یکی از پرکاربردترین سبکهای اجرایی در نمای ساختمان، نمای مدرن است، از جمله شاخصه‌های این نوع از سبکهای معماری بی آلایشی و سادگی آن است.
در نمای مدرن امکان استفاده از انواع متریال‌ها وجود دارد که از پر کاربردترین آن ها می توان به نمای شیشه ای، نمای کامپوزیت، نمای سیمانی، نمای بتنی، نمای آجری و … اشاره کرد.
یکی دیگر از عواملی که این نوع از نماهای ساختمانی را در بین کارفرمایان و طراحان محبوب کرده این است که می‌توان این نمای مدرن را بر اساس سرمایه‌ی کارفرما طراحی کرد.
از نمای مدرن می‌توان در کاربری‌های متفاوتی همچون مسکونی، تجاری، اداری، هتل، بیمارستان و … استفاده کرد،همچنین امکان اجرا این سبک از طراحی در موقعیت جغرافیایی و اقلیم‌های متفاوت وجود دارد.در نمای مدرن بیشتر از خطوط افقی و عمودی استفاده می‌شود.
نمای کلاسیک
یکی نماهای پرطرفدار در ایران نمای کلاسیک است که از جمله نکات شاخص در این نوع نما می‌توان به تقارن آن اشاره کرد.
عمده متریال استفاده شده در نمای کلاسیک ساختمان را نمای سنگی تشکیل می‌دهد، با این حال در برخی از نماهای کلاسیک از ترکیب متریالی سنگی با دیگر مصالح نما مانند چوب، آجر، فلز و … نیز استفاده می‌شود، به همین دلیل طبق گفته‌های قبلی هزینه‌ی اجرایی این نوع نما بالا بوده ولی در عین حال از زیبایی وصف ناپذیری برخودار است.
از جمله سنگ‌های پرکاربرد در نمای کلاسیک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- سنگ مرمر
- سنگ تراورتن
- سنگ گرانیت
از زیر مجموعه‌های نمای کلاسیک می‌توان به نمای رومی نیز اشاره کرد، این دو سبک از طراحی نمای ساختمان از خیلی جهات به یکدیگر شباهت دارند، با این حال تزئینات استفاده شده در هر یک از سبک‌ها متفاوت است.
نمای کلاسیک
نمای رومی
نمای سنتی
طراحی نما سنتی یا ایرانی برای ساختمان های مسکونی امروزه تبدیل به یک ترند شده و در بین طرفداران نماهای شیک و لوکس جایگاه ویژه ای دارد. بسیاری از کسانی که به دنبال طراحی نما ساختمان لوکس ولی متفاوت با سبک های کلاسیک و مدرن هستند، به سراغ سبک سنتی یا ایرانی می روند. در طراحی نما سنتی سردر ساختمان در نقش تاج آن است و باید با المان های تزیینی مختلف ساخته شده باشد. حتی می توان از کنده کاری و معماری برجسته هم استفاده کرد.
طراحی نما با سنگ و آجر نمونه ای از طراحی نما به سبک سنتی یا ایرانی است. می توان گفت تنها سبکی که جرأت تلفیق متریال سنگ و آجر را به خود داده همین سبک ایرانی است که در دنیا بی نظیر و حیرت انگیز است. نمای ساختمان های سنتی در تمامی بخش ها با ظرافت و کنده کاری های هنری بسیار زیاد است. ستون های بلند و بسیار زیبا به شکلی متقارن و استادانه نمونه ای از کاربرد سبک سنتی است.
بهترین متریال برای طراحی نما ایرانی یا سنتی به شکل غیر تلفیقی، شیشه و آجر است. بد نیست بدانید که سبک سنتی برای رستوران ها، خانه های ویلایی، مساجد و کلیه ساختمان های مذهبی کاربرد دارد و در ایران از جایگاه بسیار ویژه ای برخوردار است. در طراحی نما، برای برجسته کاری ها از رنگ متفاوت باید استفاده شود. نوع متریال باید با توجه به اقلیم در بهترین نوع انتخاب گردد. سطح آب بندی و سطح نفوذ مواد باید به دقت بررسی شود مخصوصا اگر از نمای خشت و گلی استفاده خواهد شد.
نمای نئوکلاسیک
در طراحی نما نئوکلاسیک باید به شکل ترکیبی از اصول طراحی نما مدرن و کلاسیک پیروی کنید به شکلی که در نهایت با ظاهر نمای کلاسیک روبرو باشید. متریال هایی که می توان به شکل تکی یا ترکیبی در نمای نئوکلاسیک ساختمان بکار برد عبارتند از آجر، سنگ، چوب، بتن، شیشه و فولاد.
برای نمای نئوکلاسیک نمی توانید از گنبد استفاده کنید و سقف ساختمان ها باید صاف یا شیروانی باشد. طراحی ستون ها به سبک دوریک از کلاسیک شباهت دارد و ارتفاع بسیار زیادی دارند. نظم و تقارن در المان ها و جزئیات همراه با سادگی و مینیمالیستی است. تزیین دیوارهای خارجی نما با طرح و شکل های هندسی یکی دیگر از ویژگی های طراحی نما نئوکلاسیک است.
نمای مینیمال
در سال های گذشته برای طراحی نما دوبلکس از سبک کلاسیک استفاده می کردند تا ابهت و عظمت خاصی پیدا کند اما امروزه سبک مینیمال جایگزین شده که هزینه کمتری دارد و از زیبایی و جلوه نگری تفاوتی با سبک کلاسیک پیدا نکرده است.
از مهمترین ویژگی های طراحی نما مینیمال، استفاده از خطوط صاف و مستقیم و بدون طرح های عجیب و غریب و قوس و شکست های پیچیده است. در طراحی نمای مینیمال اگر از شکل و طرح هندسی استفاده شود، بسیا ساده هستند مثل فرم های مکعبی. متریال هایی که برای نمای مینیمال استفاده می کنند یک یا دو نمونه است که محبوب ترین آنها شیشه، چوب و آجر هستند. بنابراین در طراحی نما مینیمال به شکل تلفیقی از متریال های مختلف استفاده نمی کنند.
رنگ نما در سبک مینیمال از بین رنگ های خنثی و عموما سفید انتخاب می شود. تزیینات در نما وجود ندارند یا بسیار اندک و تنها در نقاط کانونی است. همچنین در طراحی مینیمال تزیینات دور پنجره و درب بسیار ساده هستند اما در عین سادگی تلاش شده تا به زیبایی نما لطمه وارد نکنند.
نمای پارامتریک
طراحی نما پارامتریک در بین گزینه های خاص قرار می گیرد که هنوز در بین سبک های رایج در کشورمان نیست. پیچیدگی این نوع سبک بالاست و بنابراین تنها شرکت های حرفه ای قادر به طراحی و اجرای این نوع از نماهای ساختمانی هستند.
از جمله ویژگی های طراحی نما پارامتریک می توان به ایجاد طرح های بسیار متنوع، الهام گیری از عناصر طبیعت برای طراحی و صنعتی سازی مصالح برای کاهش پرتی متریال مورد استفاده در سبک های مدرن و کلاسیک اشاره کرد. از دیگر ویژگی های آن می توان به طراحی کامپیوتر و مدلسازی های سه بعدی با نرم افزار به شکل بسیار دقیق و تجسم طرح نهایی به شکلی بسیار ساده اشاره کرد.
نمای پست مدرن
طراحی نما پست مدرن آخرین سبک معماری و طراحی نمای ساختمان ها محسوب می شود که در کشورمان و در دنیا رایج است هر چند سبک های طراحی نما بسیار متنوع هستند. سبک پست مدرن که در واکنش به اصول سبک مدرن پدید آمده و از سبک های بسیار جدید به حساب می آید ویژگی های بومی و محلی را در نما به کار می گیرد.
در طراحی نما ساختمان های بزرگ به سبک پست مدرن از حجم و اشکال هندسی مختلف مثل مکعب، هرم و استوانه کمک می گیرند. از پیشرفته ترین تکنولوژی ها کمک گرفته می شود و برخی از طرح ها از لحاظ عجیب بودن شبیه به سبک پارامتریک است. خطوط نما منحنی و بدون زاویه هستند. تزیینات در حد متوسط همراه با رنگ های روشن در نما به کار می روند.
عدم تقارن در نمای پست مدرن بسیار مهم است و شما مجاز هستید تا هر نوع المان را بدون رعایت تقارن استفاده کنید بنابراین نزدیک شدن به خواسته های کارفرما در این سبک راحتتر است. در انتخاب متریال کاملا دست طراح نما باز است و امکان انتخاب از آجر تا شیشه و سنگ وجود دارد.
متریال یا مصالح نما
همانطور که پیشتر نیز ذکر شد، انتخاب متریال رابطه‌ی مستقیمی با سبک طراحی نمای ساختمان دارد، انواع متریال‌ها عبارتند از:
- نمای شیشه‌ای
- نمای سرامیک
- نمای کامپوزیت
- نمای سمنت برد
- نمای سنگی
- نمای آجری
- نمای چوبی
- نمای سیمانی
- نمای بتنی
- نمای جی اف آر سی (gfrc)
شیوه اجرای نمای ساختمان
عموما بیشتر متریال‌ها می‌توانند به دو شیوه ملاتی یا نمای خشک اجرا شوند، با این انتخاب شیوه اجرا نمای ساختمان رابطه ی مستقیمی با موقعیت جغرافیایی، بودجه کارفرما و نوع متریال دارد، از جمله پرکاربردترین روش‌های اجرای نمای ساختمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- اجرا نمای ساختمان به روش ملاتی
- اجرای نمای ساختمان به روش خشک
کاربری ساختمان
کاربری ساختمان ارتباط مستقیمی با سبک و متریال دارد، برای مثال در ساختمانی با کاربری اداری، نباید از سبک روستیک استفاده شود، انواع کاربری‌های نمای ساختمان عبارتند از:
- نمای ویلا
- نمای مسکونی
- نمای تجاری
- نمای اداری